Heulebeek Warande

Historiek: lees hieronder over de Heule en Heulebeek, en hier over het Warandepark
De Heulebeek nu: lees hieronder
Ligginghalverwege tussen Warande(straat) en Watermolenwal in Heule-Kortrijk
Eigendom: stad Kortrijk en Natuurpunt Kortrijk
Beheer: vrijwilligers van Natuurpunt Kortrijk, maar eigenlijk vooral door de koeien van de boer
Fauna en flora: pinksterbloem, haas, halsbandparkiet, koolmees, kuifmees, ijsvogel
 
 
Heule in Flandria Illustrata van Sanderus in 1641 met op de voorgrond de Heulebeek: de Heule fluvius.
Heule en de Heulebeek
De Heulebeek is niet genoemd naar Heule, maar Heule naar de Heulebeek. De oudste bekende (Latijnse) benaming is Hula (1111). De naam is wellicht afgeleid van een Indo-Europees woord kûla wat 'glanzende beek' zou betekenen. Mogelijk heeft de gemeentenaam Kuurne dezelfde oorsprong. De eerste vermelding als beek is als 'Huele' in 1209: ultra rivulum Huele. Oudere mensen spreken nog van d'Heule. Gezelle schreef 'langs Heule- en Leieboorden'. De Heulebeek doorkruist het dorp van west naar oost over een lengte van 5,5km. De vorming van de beek gebeurde tussen de Mindelijstijd en de daaropvolgende tussenijstijd zo'n 300.000 jaar geleden.
Heule in Flandria Illustrata van Sanderus in 1641 met op de voorgrond de Heulebeek: de Heule fluvius.
hooiland Heulebeek
Onze Heulebeek
Beschermd erfgoed zoals het kasteelpark, de hoeve Heerlijkheid van Heule en het beschermde dorpsgezicht rond Preetjesmolen tonen aan dat de geschiedenis van Heule sinds mensenheugenis met de Heulebeek verweven is. Dankzij de brede winterbedding van de Heulebeek is hier nog een groene open ruimte. In 2003 sloten leden van Heulse culturele verenigingen en leden van Natuurpunt een samenwerkingsverband en werd in Heule de 'Open werkgroep Heulebeek' (nu: 'Onze Heulebeek') opgericht met als doel de herwaardering van de Heulebeek op de agenda van het stadsbestuur te plaatsen. Een ecologische herinrichting van de Heulebeek stimuleert het zelfzuiverende vermogen, helpt de overstromingsproblematiek oplossen en verhoogt tevens de natuur- en landschapswaarde.
In 2004 had Natuurpunt Kortrijk de kans om anderhalve ha drassig weiland te kopen van een gepensioneerde landbouwer. Door de ligging van de hoeve aan de rand van de Heulebeekvallei woonde de landbouwer dicht bij water en hooiland, zijn vruchtbare akkers lagen vlakbij en hij had droge voeten. Vroeger was hooiland veel waardevoller dan vandaag omdat de hoeveelheid hooi dat de boer kon maaien bepaalde hoeveel dieren hij tijdens de winter kon houden. De dieren werden gevoed met hooi afkomstig van natte weiden waar je toch niet kon ploegen. De hoeveelheid dieren bepaalde dan weer hoeveel mest hij kon uitstrooien over zijn akkers.
Het aangekocht stukje langs de Heulebeek is een vochtig wei- en hooiland van anderhalve hectare gelegen langs de Heulebeek tussen de Watermolen en Heulebeekwarande. Een aangepast maaibeheer van deze weide en nieuwe aanplantingen deden de natuurwaarde stijgen.
 
 
Onderstaande tekst werd geschreven door Frederik Tack gebaseerd op informatie uit 'Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk Handelingen Nieuwe Reeks deel XII 1933', pagina 145-153
 
Het Warandepark tussen Heule en Heule-watermolen
In een meander van de Heulebeek ter hoogte van de huidige spoorlijn 66 – op de terreinen van de firma De Meestere en aan de oostkant van de straat met de naam Warande – lag het Warandepark. Op de talrijke kaarten die tijdens de vele belegeringen van Kortrijk tussen 1646 en 1706 gemaakt werden, vinden we nog verwijzingen naar dit ‘bos’ en naar de bijhorende ‘Chapelle de Herlinbois’, de huidige Warandekapel. Ze diende in 1690 onder meer nog als uitkijkpost voor de Franse belegeraars.
Deze warande was het privépark van de heer van Heule, zou je kunnen zeggen. Je kan je dus inbeelden dat het goed onderhouden werd. Noblesse oblige en de Heren van Heule wilden niet onderdoen voor andere edelen en pochten graag met hun ‘diergaarde’. In een warande vond je everzwijnen, herten, damherten, reeën, … Dat was zeker nog zo ten tijde van Marie de Flechin, edelvrouw van Heule en haar gemaal Zegher Boetelin halfweg de 14de eeuw.
Belangrijk was ook om die diersoorten te vrijwaren tegen indringers zoals wolven. Aan een warande waren dus kosten verbonden voor onderhoud en bewaking. Men gaf beloningen aan wie bijvoorbeeld wolven kon verdelgen. Zo werden oude documenten terug gevonden die vermelden dat er tot in de 17de eeuw op wolven gejaagd werd. In het Rijksarchief in Brussel vermeldt een register de vergoeding voor het verdelgen van 3 wolven in 4 welpen tussen 1387 en 1390 in Heule.
De meander van de Heulebeek zal ongetwijfeld als afsluiting ook zijn dienst bewezen hebben. Aan de noordkant waren in 1690 de huidige Hoge Dreef en Zeger van Heulestraat van de spoorweg tot aan de Heulebeek althans de grens. We kunnen vermoeden dat het warandepark ruimer was dan wat we op de 17de-eeuwse kaarten terugvinden.
Toen de Heulse ‘burcht’ tijdens de Geuzentijd in de 16de eeuw grotendeels vernietigd werd, verlieten de Heren van Heule het grondgebied om in Moeskroen te gaan verblijven. Toch bleven ze aanspraak maken op hun jachtrecht in Heule, althans tot 1694, waarna het “bos” waarschijnlijk ten gevolge van de vele belegeringen van de kaarten en van de aardbodem verdween om plaats te maken voor de door hagen afgezoomde landbouw- en weilanden die we terugvinden op de Ferrariskaart van 1777. Zo zal na de godsdiensttroebelen in de 16de eeuw het Warandepark al niet veel meer geweest zijn dan een braambos en konijnenbos, gezien het beeldje van de Warandekapel volgens de overlevering in die tijden gevonden werd in zo’n braambos...
 
linksbovenHeulebosenineenmeandervandeHeulebeekdeWarandeLaGarenne
 
 
Op deze kaart zien je linksboven Heulebos en onder de naam Heule in een meander van de Heulebeek de Warande (La Garenne) in de huidige straat Warande in de 17de eeuw (uitsnede van Plan de Courtray, le front du camp de 1432 pas, 1600-1699).
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
kaartvan1694deWarandekapelisaangeduidUitsnedeuitCampdeCourtrayaudelaLysle28Aoust1694
 
Op deze kaart van 1694 is de Warandekapel aangeduid, maar we zien geen bomen errond (terwijl andere aanwezige bossen wel aangeduid staan, zoals Heulebos linksboven). Uitsnede uit Camp de Courtray au de la Lys le 28 Aoust 1694 avec ses retranchements et redoutes.

Related Articles

over ons

Natuurpunt Kortrijk is een lokale afdeling van Natuurpunt vzw die werkzaam is in Kortrijk, natuurlijk inclusief alle deelgemeenten. Natuurpunt vzw is de vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen. Natuurpunt Kortrijk streeft naar een duurzamer Kortrijk in het algemeen en naar betere en meer natuur in het bijzonder. Natuurpunt Kortrijk maakt deel uit van de regionale vereniging Natuur.koepel.