Natuurgebieden

Kennedybos

Beschrijving
Grootte: 14 hectare
Ligging: ingang op de hoek van President Kennedylaan en Bruyningpad
Toegang: elke dag van zonsopgang tot zonsondergang
Eigendom en beheer: Agentschap Natuur en Bos (Vlaamse Gewest)
Fauna en flora: argusvlinder, zalmzwam, kleine bonte specht, fitis, zwartkop, zomereik, haagbeuk, berk, ratelpopulier, beuk, winterlinde, rietorchis en gevlekte orchis

Historiek

Met de aanleg van de E17 verdween heel wat groen. Tussen op- en afritten van de autowegen blijven vaak grote stukken grond liggen. Vandaar dat het Kennedybos ter compensatie van het verdwenen groen aangeplant werd. Met overtollige klei uit de uitgraving voor de aanleg van de E17 werd dit stuk restgrond van 14 hectare opgevoerd. Hierop werd dan in maart 1971 het bos aangeplant. Door de zwaarkleiige textuur van de grond stierf er veel plantgoed af. In maart 1978 vond een tweede poging plaats met opnieuw grote sterfte onder het plantgoed. Vrijgekomen plaatsen raakten echter stilaan begroeid met berk, meidoorn en wilg uit natuurlijke bezaaiing.

Beschrijving
Het Kennedybos heeft een grote natuurwaarde. Het bestaat uit meerdere biotopen (bos, bosrand, vijver, grasland). De biologische waarderingskaart omschrijft dit bos als "een complex van biologisch waardevolle en zeer waardevolle elementen". Een vijver omgeven door een rietkraag maakt deel uit van de grote verscheidenheid. Op botanisch vlak is het bos uniek, onder meer door een karakteristieke flora op de kalkrijke klei. Het Kennedybos is een bos van inheemse bomen zoals zomereik, haagbeuk, berk, ratelpopulier, beuk, winterlinde, ... Er werd destijds ook een kleine partij balsempopulier aangeplant, een uitheemse soort waarvan de geur het bos in het voorjaar vervult. De bosrand is heel gevarieerd en lokt vele insecten en vogels. We vinden er zowat alle mogelijke typische bosrandsoorten zoals: eenstijlige meidoorn, gewone vlier, kardinaalsmuts, wilde rozen, spork, sleedoorn, enz. Door de aanwezigheid van kalk in de bodem beschikte het Kennedybos over een schitterende basis voor de ontwikkeling van een specifieke, zeldzame flora gebonden aan kalkrijke grond. Begin jaren '80 waren er de ontdekkingen van een tiental soorten orchideeën (o.a. de grote muggenorchis, uniek voor onze streek). Nu vind je er nog veel rietorchis, gevlekte orchis, breedbladige wespenorchis en hondskruid. Je treft er vele diersoorten aan. Tal van vogelsoorten komen er tot broeden of vinden er voedsel in de jaarlijkse trekperiode. Naarmate het bos evolueert, verandert ook de vogelpopulatie. Waar we in de beginjaren nog soorten van 'open gebied met struweel of jong bos' aantroffen, zien we nu vooral typische soorten van de biotoop bos.

Het Kennedybos is belangrijk als:

overwinteringsgebied voor soorten als buizerd, sperwer, torenvalk, houtsnip, enz.
broedgebied voor o.a. torenvalk, bosuil, kleine bonte specht, fitis, zwartkop, enz.
rust- en foerageergebied voor wespendief, bruine kiekendief, bonte vliegenvanger, geelgors, boomklever, enz.
Sinds jaren is er in het Kennedybos een "konijnenwarande". Ook mol en egels zijn aanwezig in het bos.
Dankzij de aanwezigheid van een poel met gezond water leven in het bos gewone pad, groene kikker, bruine kikker, alpenwatersalamander en kleine watersalamander.
In het bos zien we ook vlinders en andere insecten: hooibeestje, argusvlinder, donkere iepenuil, platte zweefvlieg, enz.
De werkgroep Mycologia inventariseerde reeds 282 soorten zwammen in het Kennedybos. Zwammen zijn ecologisch heel belangrijk: ze spelen een hoofdrol in het afbraakproces (saprofieten) of helpen bomen om beter te groeien (mycorrhizavormende symbionten). Zwammen vertellen ons veel over de gezondheid van een bos en over de luchtkwaliteit. Bij de waargenomen soorten onderscheiden we tal van bijzondere en zeldzame soorten als donkere watermelkzam, zalmzwam, lichtende prachtbekerzwam (enige waarneming in Vlaanderen), kurkentrekkermycena, enz.

Het bos heeft ook een belangrijke educatieve waarde. Natuurpunt Kortrijk organiseert er geregeld een geleide wandeling en gidst er ook scholen.

Het bos is eigendom van het Vlaamse Gewest en wordt beheerd door ANB (Vlaams agentschap voor Natuur en Bos) meer info op: http://www.natuurenbos.be/ .

Het Kennedybos is sedert het ontstaan van de Gewestplannen en tot op vandaag ingekleurd als bosgebied. Het Kennedybos ligt ook in het "Groen Lint Zuid" dit is een groene gordel die goedgekeurd werd in de Afbakening van het Regionaal Stedelijk Gebied, het Ruimtelijk Structuurplan Kortrijk en het plan 'Groene Sporen', en dit over de gemeentegrenzen heen.

purpersteeltje (foto Griet Santy)

pluimstaartmos (foto Griet Santy)

wandelingmossenKennedybosfotosGrietSanty mossenwandeling in het Kennedybos met Silvano

Geitenberg

De Geitenberg is geen natuurgebied maar een vogeltrektelpost. De telpost is gelegen op de Geitenberg midden de akkers tussen Bellegem, Kooigem en Sint-Denijs. Het panoramisch zicht is één van de troeven.

Bereikbaarheid:

De Geitenbergstraat is te bereiken via de gewestweg Kortrijk-Doornik, tussen Bellegem en Kooigem neem je ofwel de zijweg Molentjesstraat ofwel Verloren Hof. In Verloren hof, sla je op het T-kruispunt af naar rechts, dan ben je in de Geitenbergstraat. In de Molentjesstraat, neem je de eerste weg naar links: Ten Walledreef, rij die ver tot je in de Geitenbergstraat bent. De telpost bevindt zich in de S-bocht van de Geitenbergstraat.

Beschrijving:

Ieder najaar wordt er door de vogelwerkgroep geteld op enkele traditionele trekplaatsen in onze regio. Bij normale weersomstandigheden zijn de posten bezet elk weekend van oktober. In principe wordt geteld vanaf zonsopgang, en bij goed (roofvogel)trekweer vaak tot zonsondergang. Bij goede trekomstandigheden wordt er ook buiten de weekends geteld en dan ook van september tot in november.

Sinds enkele jaren kan je de resultaten van heel wat telposten volgen op de website: trektellen.nl.

Meer info op de website van de Vogelwerkgroep Zuid-West-Vlaanderen: http://vwg.natuurkoepel.be/

Geitenberg foto van Griet Santy

uitzicht vanop Geitenberg, met dank voor de foto aan Griet Santy

Geitenberg foto

trektelpost Geitenberg

Heulebeek Warande

Historiek: lees hieronder over de Heule en Heulebeek, en hier over het Warandepark

De Heulebeek nu: lees hieronder
Ligging: halverwege tussen Warande(straat) en Watermolenwal in Heule-Kortrijk
Eigendom: stad Kortrijk en Natuurpunt Kortrijk
Beheer: vrijwilligers van Natuurpunt Kortrijk, maar eigenlijk vooral door de koeien van de boer
Fauna en flora: pinksterbloem, haas, halsbandparkiet, koolmees, kuifmees, ijsvogel

Heule in Flandria Illustrata van Sanderus in 1641 met op de voorgrond de Heulebeek: de Heule fluvius.

Heule en de Heulebeek

De Heulebeek is niet genoemd naar Heule, maar Heule naar de Heulebeek. De oudste bekende (Latijnse) benaming is Hula (1111). De naam is wellicht afgeleid van een Indo-Europees woord kûla wat 'glanzende beek' zou betekenen. Mogelijk heeft de gemeentenaam Kuurne dezelfde oorsprong. De eerste vermelding als beek is als 'Huele' in 1209: ultra rivulum Huele. Oudere mensen spreken nog van d'Heule. Gezelle schreef 'langs Heule- en Leieboorden'. De Heulebeek doorkruist het dorp van west naar oost over een lengte van 5,5km. De vorming van de beek gebeurde tussen de Mindelijstijd en de daaropvolgende tussenijstijd zo'n 300.000 jaar geleden.

Heule in Flandria Illustrata van Sanderus in 1641 met op de voorgrond de Heulebeek: de Heule fluvius.

Onze Heulebeek

Beschermd erfgoed zoals het kasteelpark, de hoeve Heerlijkheid van Heule en het beschermde dorpsgezicht rond Preetjesmolen tonen aan dat de geschiedenis van Heule sinds mensenheugenis met de Heulebeek verweven is. Dankzij de brede winterbedding van de Heulebeek is hier nog een groene open ruimte. In 2003 sloten leden van Heulse culturele verenigingen en leden van Natuurpunt een samenwerkingsverband en werd in Heule de 'Open werkgroep Heulebeek' (nu: 'Onze Heulebeek') opgericht met als doel de herwaardering van de Heulebeek op de agenda van het stadsbestuur te plaatsen. Een ecologische herinrichting van de Heulebeek stimuleert het zelfzuiverende vermogen, helpt de overstromingsproblematiek oplossen en verhoogt tevens de natuur- en landschapswaarde.

In 2004 had Natuurpunt Kortrijk de kans om anderhalve ha drassig weiland te kopen van een gepensioneerde landbouwer. Door de ligging van de hoeve aan de rand van de Heulebeekvallei woonde de landbouwer dicht bij water en hooiland, zijn vruchtbare akkers lagen vlakbij en hij had droge voeten. Vroeger was hooiland veel waardevoller dan vandaag omdat de hoeveelheid hooi dat de boer kon maaien bepaalde hoeveel dieren hij tijdens de winter kon houden. De dieren werden gevoed met hooi afkomstig van natte weiden waar je toch niet kon ploegen. De hoeveelheid dieren bepaalde dan weer hoeveel mest hij kon uitstrooien over zijn akkers.

Het aangekocht stukje langs de Heulebeek is een vochtig wei- en hooiland van anderhalve hectare gelegen langs de Heulebeek tussen de Watermolen en Heulebeekwarande. Een aangepast maaibeheer van deze weide en nieuwe aanplantingen deden de natuurwaarde stijgen.

Onderstaande tekst werd geschreven door Frederik Tack gebaseerd op informatie uit 'Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk Handelingen Nieuwe Reeks deel XII 1933', pagina 145-153

Het Warandepark tussen Heule en Heule-watermolen

In een meander van de Heulebeek ter hoogte van de huidige spoorlijn 66 – op de terreinen van de firma De Meestere en aan de oostkant van de straat met de naam Warande – lag het Warandepark. Op de talrijke kaarten die tijdens de vele belegeringen van Kortrijk tussen 1646 en 1706 gemaakt werden, vinden we nog verwijzingen naar dit ‘bos’ en naar de bijhorende ‘Chapelle de Herlinbois’, de huidige Warandekapel. Ze diende in 1690 onder meer nog als uitkijkpost voor de Franse belegeraars.

Deze warande was het privépark van de heer van Heule, zou je kunnen zeggen. Je kan je dus inbeelden dat het goed onderhouden werd. Noblesse oblige en de Heren van Heule wilden niet onderdoen voor andere edelen en pochten graag met hun ‘diergaarde’. In een warande vond je everzwijnen, herten, damherten, reeën, … Dat was zeker nog zo ten tijde van Marie de Flechin, edelvrouw van Heule en haar gemaal Zegher Boetelin halfweg de 14de eeuw.

Belangrijk was ook om die diersoorten te vrijwaren tegen indringers zoals wolven. Aan een warande waren dus kosten verbonden voor onderhoud en bewaking. Men gaf beloningen aan wie bijvoorbeeld wolven kon verdelgen. Zo werden oude documenten terug gevonden die vermelden dat er tot in de 17de eeuw op wolven gejaagd werd. In het Rijksarchief in Brussel vermeldt een register de vergoeding voor het verdelgen van 3 wolven in 4 welpen tussen 1387 en 1390 in Heule.
De meander van de Heulebeek zal ongetwijfeld als afsluiting ook zijn dienst bewezen hebben. Aan de noordkant waren in 1690 de huidige Hoge Dreef en Zeger van Heulestraat van de spoorweg tot aan de Heulebeek althans de grens. We kunnen vermoeden dat het warandepark ruimer was dan wat we op de 17de-eeuwse kaarten terugvinden.
Toen de Heulse ‘burcht’ tijdens de Geuzentijd in de 16de eeuw grotendeels vernietigd werd, verlieten de Heren van Heule het grondgebied om in Moeskroen te gaan verblijven. Toch bleven ze aanspraak maken op hun jachtrecht in Heule, althans tot 1694, waarna het “bos” waarschijnlijk ten gevolge van de vele belegeringen van de kaarten en van de aardbodem verdween om plaats te maken voor de door hagen afgezoomde landbouw- en weilanden die we terugvinden op de Ferrariskaart van 1777. Zo zal na de godsdiensttroebelen in de 16de eeuw het Warandepark al niet veel meer geweest zijn dan een braambos en konijnenbos, gezien het beeldje van de Warandekapel volgens de overlevering in die tijden gevonden werd in zo’n braambos...

linksbovenHeulebosenineenmeandervandeHeulebeekdeWarandeLaGarenne

Op deze kaart zien je linksboven Heulebos en onder de naam Heule in een meander van de Heulebeek de Warande (La Garenne) in de huidige straat Warande in de 17de eeuw (uitsnede van Plan de Courtray, le front du camp de 1432 pas, 1600-1699).

kaartvan1694deWarandekapelisaangeduidUitsnedeuitCampdeCourtrayaudelaLysle28Aoust1694

Op deze kaart van 1694 is de Warandekapel aangeduid, maar we zien geen bomen errond (terwijl andere aanwezige bossen wel aangeduid staan, zoals Heulebos linksboven). Uitsnede uit Camp de Courtray au de la Lys le 28 Aoust 1694 avec ses retranchements et redoutes.

Bellegembos

Beschrijving: een gemengd loofbos met bronnetjes en mooie voorjaarsbloeiers
Grootte: 15ha
Ligging: Doornikserijksweg of N50 in Kortrijk, ingang ter hoogte van de bushalte aan de overkant van de Beerbosstraat
Toegang: enkel voor wandelaars, elke dag van zonsopgang tot zonsondergang
Eigendom: gedeeltelijk privé en gedeeltelijk van stad Kortrijk
Fauna en flora: eiken, haagbeuken, waterviolier, boshyacinten, ransuil, rode eekhoorn, heksenschermpje, wit spannertje

Historiek

Bellegembos wordt reeds vermeld in een pachtcontract uit 1532-1533 (Akten en contracten 1532-1533 filio 44r-48r): Dat Jacop Vandeputte fs Willem in Bellegem heeft ghenomen in hueringhe ende ten loyalen pachte jeghens Jacop Vanhouplinis zyn goet gheleghen in de voorseyde prochie van Belleghem ghenaempt tHoof Te Belleghem metgaders Den Belleghem Buusch groot int gheheele eerst tHoof groot met zynen lande ende mersch 22 bunderen ende het leen ghenaempt tOuberssche groot onder buusch lant ende merschen....

In 1603 verscheen in het leen en renteboek van Bellegem voor het eerst een fraaie kaart van Bellegembos, toen "den Oubert" genoemd. Deze kaart werd getekend door de carthograaf Pieter de Bersacques. Een oppervlaktemeting uit die tijd ontbreekt helaas. Later zien we Bellegembos terug op de Villaret kaarten (1745-1748) en de Ferrariskaarten (1771-1778) en op een kaart van het Landboek van Bellegem (1768-1781).

Gezien Bellegembos steeds verbonden werd met het Oude hof van Bellegem (oudste vermelding 1365), het sterke relief en de hydrografie (bronnenbos) is er een vermoeden dat er op deze plaats altijd bos is geweest. Binnen heemkundige kringen is men sceptisch over de juiste weergave van Bellegembos en Argendaalbos op de Ferraiskaarten. Immers op de oudere Villaretkaarten (1745-1748) wordt de hoeve het goed te Argendaele met toegangsweg vermeld, dit in tegenstelling tot de Ferrariskaart. Trouwens de oudste vermelding van deze hoeve dateert uit 1448 (Acten en contracten, register 1446-1448, O.S.A.K.). De hoeve bestond dus wel degelijk reeds een tijdje. Op de Villaretkaarten en in het Landboek van Bellegem (1768-1781) zijn beide bossen gescheiden.

Tijdens de twee wereldoorlogen werden waardevolle bomen tot brandhout gezaagd. Vele doorgroeide hakhoutstoven wijzen daarop. In rustiger tijden werd het bos voor een groot deel heraangeplant. Vanaf 1956 tot 1986 werd de ene helft verkaveld en verloor dat deel hierdoor een flink deel zijn ecologische betekenis. Ongeveer 15 ha bos, waarvan 2 ha in eigendom van stad Kortrijk, kon verder evolueren en werd net als het Argendaalbos geklasseerd.

Bellegembos en het Argendaalbos vallen volledig onder het beschermd cultuurhistorisch landschap 'Bellegembos-Argendaalbos' (KB 23 juli 1981) en onder het Vlaams ecologisch netwerk (VEN). Volgens de biologische waarderingskaart zijn beide bossen biologisch zeer waardevol. Een smal stuk weidegrond, dat ongeveer 12 ha groot is, scheidt Bellegembos van het Argendaalbos. De vier boseigenaren waaronder de stad Kortrijk besloten in 2017 samen met de Bosgroep Ijzer & Leie een gemeenschappelijk natuurbeheerplan op te stellen. De afwerking van dit plan wordt voorzien in 2020.

Beschrijving
Bellegembos ligt op een tertiaire heuvel die deel uitmaakt van de kam die de scheidingslijn vormt tussen het Schelde- en Leiebekken. Het bos heeft een zeer uiteenlopend karakter. De flora is zeer variabel omwille van de sterk wijzigende hoogtes met als gevolg een groot verschil in vochtigheid. Hoogteverschillen van 20 tot 40 m op hoogstens 200 m afstand bepalen een opeenvolging van bos- en ondergroeitypes. Enkele bronnetjes monden uit in een moeras van waaruit de Bosbeek ontspringt.

Fauna en flora
In het valleigedeelte leeft de bruine kikker en zijn elzen, essen, dotterbloem en bittere veldkers dominant. Op de hoger gelegen delen domineren zomereik, vrij veel haagbeuk, waaronder enkele heel oude hakhoutstoven, alsook tamme kastanje, esdoorn, es, beuk, grauwe abeel en enkele populieren. Slechts enkele naaldbomen vind je er, waaronder twee kustmammoetbomen. Op één plaats domineert de amerikaanse eik. De zoete kers en berk worden door gebrek aan licht zeldzaam.

In de ondergroei vind je hazelaar, kamperfoelie, zeer veel braam, maar ook lijsterbes, hulst en enkele mispels.

In de kruidlaag gedijen een aantal oude bosplanten, sommige zijn er zeldzaam: bosanemoon, groot heksenkruid, boswederik, boszegge, pilzegge, ijle zegge, bleeksporig bosviooltje, donkersporig bosviooltje, eenbes, gevlekte aronskelk, gewone salomonszegel, aardbeiganzerik, grote muur, slanke sleutelbloem, valse salie, wijfjesvaren, spekwortel, gele dovenetel, wilde kamperfoelie, klimop, kleine maagdenpalm en heel veel boshyacinten. Adelaarsvaren overheersen op één plaats.

Bellegembos behoort tot één van de belangrijkste bossen in West-Vlaanderen.

Een grote hoeveelheid dood hout, zowel liggend als staand, is waardevol voor zwammen, insecten en spechten. De grote variatie aan paddenstoelen draagt bij tot de rijkdom van het Bellegembos.

Bellegembos boshyacint foto GrietSanty kopie vanuit Bellegembos vanop het Argendaalpad foto van Griet Santy kopie 2 Bellegembos Dotterbloem foto GrietSanty kopie Bellegembosapril2016 8 kopie